Sinh ra từ làng nghề, lớn lên cùng mùi gỗ và tiếng đục vang trong xưởng nhỏ, chàng trai Gò Nổi (thành phố Đà Nẵng) Trần Duy (SN 1997) bước vào con đường điêu khắc như một lựa chọn tự nhiên để mưu sinh.
Nhưng chính những nhân vật hoạt hình, anime đã mở ra cho anh một hướng đi mới, đưa điêu khắc gỗ truyền thống chạm tới công chúng toàn cầu bằng một cách rất riêng.
Nghệ thuật truyền thống kết nối tinh thần của giới trẻ
Rời giảng đường đại học, Trần Duy không mang theo những dự định lớn lao về nghệ thuật hay danh tiếng. Quyết định học điêu khắc gỗ của anh lúc ấy giản dị đến mức không có gì để gọi là quyết định. Đó đơn giản là nghề của gia đình, con đường quen thuộc để có thể kiếm sống, tiếp nối một mạch nghề đã tồn tại từ trước.
Những ngày đầu học nghề, điêu khắc với Trần Duy là lao động tay chân đúng nghĩa: học cách cầm đục, làm quen với từng loại gỗ, kiên nhẫn với những nhát chạm lặp đi lặp lại. Mọi thứ diễn ra lặng lẽ, đều đặn, không có khát vọng nổi bật hay mong muốn khác biệt.
Chỉ đến khi trong lúc học nghề, anh thử khắc những nhân vật hoạt hình, anime như một thú vui cá nhân - những hình ảnh gắn liền với tuổi thơ của mình - thì một ngã rẽ mới bất ngờ xuất hiện. Ban đầu chỉ là làm cho vui, làm để giữ lại làm kỷ niệm. Rồi một ngày, Duy quay lại quá trình điêu khắc, đăng lên YouTube mà không kỳ vọng điều gì lớn lao.
Sự lan tỏa đến một cách tự nhiên. Những khối gỗ thô dần hiện hình thành các nhân vật quen thuộc khiến người xem thích thú. Khi nhìn thấy tác phẩm của mình được đón nhận, được chia sẻ, được yêu mến, Duy mới thực sự dừng lại để suy nghĩ nghiêm túc: có lẽ, đây không chỉ là một nghề mưu sinh.
Từ khoảnh khắc ấy, anh bắt đầu chú tâm hơn vào từng tác phẩm, từng chi tiết, từng đường nét. Nghề điêu khắc gỗ, vốn đã gắn với gia đình, nay trở thành một lựa chọn có ý thức.
Với Trần Duy, điêu khắc truyền thống và điêu khắc nhân vật hiện đại không phải là hai thái cực đối lập. Truyền thống với anh là mạch nguồn sống, là nghề của gia đình, là những kỹ thuật, đường đục, cảm quan mỹ thuật được truyền lại qua nhiều thế hệ. Còn điêu khắc nhân vật hiện đại lại xuất phát từ sở thích cá nhân, từ thế giới tinh thần của người trẻ. Anh xem đó là một sự giao thoa tự nhiên.
"Thế hệ ông cha lớn lên cùng những hình ảnh quen thuộc của làng quê, hoa trái, linh vật dân gian, nên họ yêu và đưa những hình ảnh ấy vào tác phẩm. Thế hệ của tôi lớn lên cùng truyện tranh, phim hoạt hình, anime - những biểu tượng văn hóa đại chúng - nên khi cầm đục, ký ức tuổi thơ tự nhiên dẫn dắt bàn tay", Duy chia sẻ.
Suy nghĩ sâu xa hơn, anh cho rằng sự khác biệt không nằm ở kỹ thuật. Cốt lõi của điêu khắc vẫn là mỹ thuật truyền thống, vẫn là cách xử lý khối, tỷ lệ, đường nét, ánh sáng. Chỉ khác ở đề tài, ở cảm xúc khi làm, ở thế giới hình ảnh mà mỗi thế hệ mang theo.
Điều này lý giải vì sao các tác phẩm của nhà điêu khắc trẻ vừa có sự chuẩn mực của nghề thủ công, vừa mang lại cảm giác gần gũi, dễ thương, thân thiện với người trẻ. Nhân vật anime bước ra từ khối gỗ không chỉ là sản phẩm nghệ thuật, mà còn là ký ức được chạm khắc lại bằng chất liệu truyền thống.
Về độ khó, anh không cho rằng điêu khắc truyền thống hay hiện đại có sự phân chia rạch ròi. Độ phức tạp của một tác phẩm, theo anh, phụ thuộc vào quyết định của người nghệ nhân: chọn làm đơn giản hay cầu kỳ, ít hay nhiều chi tiết, kích thước lớn hay nhỏ. Chính sự chủ động ấy mới là yếu tố quyết định thử thách của mỗi tác phẩm.
Khi nghề thủ công bước ra thế giới số
Một tác phẩm điêu khắc của Trần Duy trung bình mất khoảng 3-4 tuần để hoàn thiện, có tác phẩm chỉ vài ngày, nhưng cũng có những tác phẩm đòi hỏi nhiều thời gian hơn, tùy theo yêu cầu và độ phức tạp. Khoảng thời gian ấy là sự kết hợp giữa tay nghề, sự tập trung và cả niềm kiên nhẫn,điều không thể thiếu với bất kỳ người làm nghề thủ công nào.
Song song với xưởng gỗ, YouTube trở thành một không gian khác để Duy kết nối với thế giới. Kênh YouTube được anh lập khoảng 6 năm trước, đến nay đã có khoảng 1 triệu người theo dõi. Không chỉ là nơi đăng tải video, nền tảng số này giúp anh quảng bá sản phẩm, kết nối với bạn bè quốc tế, đưa điêu khắc gỗ Việt Nam đến gần hơn với công chúng toàn cầu.
Dù vậy, khi nói về nghề, Trần Duy luôn giữ một sự bình thản. Anh không đặt nặng chuyện danh tiếng hay thành công. Với anh, việc điêu khắc trước hết vẫn là sở thích và niềm vui mỗi ngày. Anh khắc những điều mình thích, không ép mình phải mang trên vai những trăn trở lớn lao về nghệ thuật hay thị trường.
Ở thời điểm hiện tại, anime với Duy vẫn là một niềm vui trọn vẹn. Nhưng anh cũng không khép lại tương lai. Duy chia sẻ rằng có thể sau này, khi lớn hơn, suy nghĩ và cách tiếp cận nghệ thuật của anh sẽ thay đổi. Khi ấy, anh có thể sẽ muốn sáng tác những tác phẩm mang dấu ấn cá nhân sâu hơn, nhiều chiêm nghiệm hơn.
Không chỉ dừng lại ở việc sáng tác, Trần Duy còn ấp ủ mong muốn góp một phần nhỏ vào phát triển du lịch địa phương.
Anh kỳ vọng các hoạt động trải nghiệm điêu khắc gỗ có thể trở thành điểm nhấn cho du khách quốc tế khi ghé thăm Hội An, Đà Nẵng - nơi nghề truyền thống vẫn đang sống, không chỉ trong bảo tàng, mà trong nhịp thở của đời sống đương đại.
Linh An
